Πηνελόπη Σ. Δέλτα Ευαίσθητη και δημιουργική έως τη σιωπή του θανάτου
Για τους περισσότερους, η Πηνελόπη Δέλτα είναι ένα μυθικό πρόσωπο, που γνωρίσαμε στα παιδικά μας χρόνια μέσα από τα βιβλία της. Βιβλία γραμμένα σε μία εποχή όπου ο δημοτικισμός ισοδυναμούσε με κοινωνική επανάσταση, επανεκδίδονται συνεχώς, ανεξάρτητα από τους χαρακτηρισμούς, εθνικιστικά, πατριδοκαπηλικά ή απλά πατριωτικά, που τους αποδόθηκαν σε διάφορες εποχές.
Γεννημένη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1874, ήταν το τρίτο παιδί του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη. Μεγαλύτερα αδέλφια της: η Αλεξάνδρα και ο Αντώνης, ο γνωστός Τρελαντώνης του ομώνυμου βιβλίου της.
Μετά τη γέννηση της Πηνελόπης ακολούθησαν άλλα τρία παιδιά, ο Κωνσταντίνος (που πέθανε σε ηλικία 2 χρόνων), ο Αλέξανδρος και η Αργίνη. Η Πηνελόπη ήταν από μικρή πολύ ευαίσθητη, πράγμα που δυσκόλευσε την προσαρμογή της στις αυστηρές αρχές ανατροφής της οικογένειας Μπενάκη. Στα 17 της χρόνια, η Πηνελόπη Μπενάκη κάνει την είσοδό της στην κοσμική ζωή της Αλεξάνδρειας. Πίσω από την επιφανειακά ανέμελη αυτή ζωή υπάρχει πάντα η σκέψη των γονιών της για τον γάμο.
Γάμος, όμως, που θα είναι αποφασισμένος από αυτούς και που θα εξυπηρετεί την επιχειρηματική δραστηριότητα του πατέρα. Έτσι προκύπτει ο γάμος με τον Στέφανο Δέλτα. Μπορεί ο γάμος αυτός να μην ξέφυγε από τους καθιερωμένους οικογενειακούς προσχεδιασμούς, ο Στέφανος Δέλτα, ωστόσο, με τη φαναριώτικη καταγωγή, έφερνε μαζί του μια πλούσια πνευματική παράδοση, που έπαιξε βασικό ρόλο στην εξέλιξη της Πηνελόπης Δέλτα. Το 1905 βρίσκει την οικογένεια Δέλτα στην Αλεξάνδρεια, όπου ο Στέφανος εργάζεται στις επιχειρήσεις του πεθερού του.
Η χρονιά αυτή είναι ένας καθοριστικός σταθμός στη ζωή της Δέλτα. Τον Φεβρουάριο μετατίθεται εκεί ως υποπρόξενος ο Ίων Δραγούμης. Η Πηνελόπη Δέλτα γνωρίζεται μαζί του όταν εκείνη είναι 31 ετών και εκείνος 26. Εκείνος πρώτα, εκείνη λίγο αργότερα ανακαλύπτουν πως αυτό που τους συνδέει δεν είναι μια απλή φιλική σχέση. Και φουντώνει μεταξύ τους ένας έρωτας, που μάταια προσπαθούν να τον σβήσουν με τον χρόνο και την απόσταση που τους χωρίζει.
Εκεί μπροστά στο ανέφικτο η Πηνελόπη θα κάνει δύο διαδοχικές απόπειρες αυτοκτονίας. Από τότε, ο θάνατος θα τους ακολουθεί σε κάθε τους βήμα. Η Δέλτα δεν μπορεί, δεν θέλει να κρύψει τον έρωτά της, τον ομολογεί στον άνδρα της διότι θέλει να είναι ειλικρινής. Ελπίζει πως θα αποκτήσει κάποτε την ελευθερία της. Όμως σκοντάφτει πάντα στους οικογενειακούς φραγμούς, αλλά και στη δικιά της αίσθηση του καθήκοντος απέναντι στον άνδρα της και τα παιδιά της. Η πλατωνική αυτή σχέση της Πηνελόπης Δέλτα με τον Ίωνα Δραγούμη τελειώνει στα 1912, όταν αυτός συνδέεται με τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Από τότε, η Πηνελόπη Δέλτα θα φορέσει μαύρα ρούχα ως το τέλος της ζωής της. Το 1909 δημοσιεύει το πρώτο της διήγημα στον «Λαό» της Πόλης, που εκδίδει ο Φωτιάδης.
Την ίδια χρονιά εκδίδεται και το πρώτο της παιδικό μυθιστόρημα, το «Για την Πατρίδα», ένα μυθιστόρημα που αναφέρεται στο Βυζάντιο. Από την επόμενη χρονιά θα αρχίσει ν' αλληλογραφεί με τον Gustave Schlumberger, τον κορυφαίο βυζαντινολόγο της εποχής της. Λίγο αργότερα θα προκύψει το βυζαντινό μυθιστόρημα, «Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου», καθώς και ένα ημιτελές που δημοσιεύεται πολύ αργότερα, το 1983, «Το γκρέμισμα».
Η επανάσταση στο Γουδί και η απογοήτευσή της από τη στάση του Κωνσταντίνου την ωθούν να γράψει το «Παραμύθι χωρίς όνομα», ένα από τα ωραιότερα και μεστά σε μηνύματα μυθιστορήματά της. Η ίδια η Δέλτα, αναφέρει στις ανέκδοτες ακόμη «Αναμνήσεις 1940» ότι είχε τον Δραγούμη στο μυαλό της όταν το έγραφε και ότι το «Παραμύθι χωρίς όνομα» γράφτηκε μέσα σε 10 ημέρες. Το 1916 οι Δέλτα εγκαθίστανται οριστικά στην Κηφισιά. Η Πηνελόπη Δέλτα αρχίζει να συλλέγει υλικό για τον Μακεδονικό αγώνα και αρχίζει να κάνει τα πρώτα σχεδιάσματα του «Μάγκα».
Η χρονιά αυτή είναι σημαντική και για τις ελληνικές πολιτικές εξελίξεις: τα «Νοεμβριανά». Ο πατέρας της Εμμανουήλ Μπενάκης, δήμαρχος Αθηναίων από το 1914, συλλαμβάνεται. Η πρώτη πράξη της Δέλτα είναι να καταστρέψει το πρώτο πολιτικό της ημερολόγιο, που ξαναρχίζει να το συμπληρώνει από την επόμενη χρονιά με την περιγραφή των «Νοεμβριανών». Παράλληλα αρχίζει να γράφει και το πολύ προσωπικό της ημερολόγιο, το «Τuris Εburnea» (Πύργος από ελεφαντόδοντο στην κατά λέξιν μετάφραση, σε μία πιο ελεύθερη απόδοση θα το λέγαμε «Χρυσό Κλουβί»), όπου καταγράφει τις πιο ενδόμυχες σκέψεις της με μια θαυμαστή αμεσότητα. Πολλές από τις καταγραφές αυτές περιέχουν κομμάτια του ημερολογίου ή και κομμάτια από τα γραπτά του Ίωνα Δραγούμη.
Ο πρώτος τόμος «Το Ξύπνημα», που ακολουθεί αρκετά πιστά τις νεανικές αναμνήσεις της Δέλτα, καταλήγει στον γάμο της ηρωίδας και εκφράζει και άλλες Ρωμιοπούλες, με τη δύσκολη κοινωνική τους μοίρα. Οι «Ρωμιοπούλες» τελειώνουν με την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920. Και στην απελπισία της Δέποινας για την εθνική, την ανεπανόρθωτη εθνική συμφορά, που συνδυάζεται πάντα στο μυαλό της με την ανάμνηση του ιδανικού έρωτα και της μεγάλης αγάπης, μόνη λύση, μόνη φυγή: η αυτοκτονία. Το μυθιστόρημα γράφεται από το 1927 ως τον Δεκέμβριο του 1939.
Στο διάστημα αυτό η Δέλτα επεξεργάζεται και δημοσιεύει τρία από τα πιο σημαντικά της βιβλία, τα πιο άρτια λογοτεχνικά «Τρελαντώνης» (1932), «Μάγκας» (1935) και «Στα Μυστικά του Βάλτου» (1937).
Οι συγκρούσεις Ελλήνων και Βουλγάρων ήταν σκληρότατες. Ο ελληνικός στρατός επίσημα δεν έχει ανάμιξη, λόγω της συνθήκης που έχει υπογραφεί με τους Τούρκους, αλλά στις τάξεις των αντάρτικων σωμάτων ηγούνται συνήθως αξιωματικοί του. Έτσι, μέσα σε ένα κλίμα αποφασιστικότητας και πλήρους μυστικότητας, κάποιες ομάδες ανταρτών έχουν κατασκηνώσει σ’ έναν βάλτο, στη λίμνη των Γιαννιτσών, φτιάχνοντας καλύβες και επικοινωνώντας μεταξύ τους με βάρκες. Κάθε καλύβα ήταν μια μικρή στρατιωτική μονάδα με τον αρχηγό της.
Τον Απρίλιο του 1940 ο Φίλιππος Δραγούμης της φέρνει μία σειρά από χαρτιά και ημερολόγια του αδελφού του Ίωνα. Παρ' όλο που η υγεία της είναι σε κακή κατάσταση και έχει γραμματέα στην οποία υπαγορεύει τα κείμενά της, κάθεται και γράφει άλλες περίπου 1.000 σελίδες για την ιστορία της με τον Ίωνα Δραγούμη. Το αφήγημα αυτό κόβεται απότομα στη μέση μιας φράσης. Υποθέτουμε ότι είναι η 27η Απριλίου του 1941, ημέρα που αυτοδηλητηριάζεται καθώς μπαίνουν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Πεθαίνει 5 ημέρες αργότερα, δίνοντας την τελευταία παράκληση στα παιδιά της: «Παιδιά μου, ούτε παπά, ούτε κηδεία. Παραχώστε με σε μια γωνιά του κήπου, αλλά μόνο αφού βεβαιωθείτε ότι δεν ζω πια. Φροντίστε τον πατέρα σας. Τον φιλώ σφιχτά. Π.Σ. Δέλτα».
Στην ταφή της, στον κήπο της Κηφισιάς, ιερουργεί μόνος ο παλιός φίλος Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος. Στην ταφόπετρά της χαράχτηκε μόνο η λέξη «Σιωπή». Το Μουσείο Μπενάκη θα παρουσιάζει μέχρι τις 30 Απριλίου την έκθεση "Η Πηνελόπη Δέλτα και ο κόσμος της", στην οικία της Π. Δέλτα, στην Κηφισιά, εκεί όπου έζησαν και πέθαναν εκείνη και ο σύζυγος της.
Στο πλαίσιο της έκθεσης, παρουσιάζονται με αποσπασματικό και ελλειπτικό τρόπο σημαντικές στιγμές από τη ζωή και το έργο της συγγραφέα και του άνδρα της, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο τόσο στη διαμόρφωση της σκέψης της συζύγου του, όσο και στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας. Παράλληλα, στην έκθεση αυτή παρουσιάζεται το σύνολο του δημοσιευμένου συγγραφικού έργου της Πηνελόπης Δέλτα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου